Halldór Kiljan Laxness - Heimsljós "Fegursta blómið, það lifir í huldum stað, fæstir fá nokkurntíma að sjá það, mörgum sést yfir það, nokkrir kunna ekki skil á gildi þess, þeir sem uppgötva það munu ekki sjá annað blóm síðan. Allan daginn hugsar maður um það. Þegar maður sefur dreymir mann það. Maður deyr með nafn þess á vörum."
|
| Ættkvísl |
|
Primula |
| |
|
|
| Nafn |
|
veris |
| |
|
|
| Höfundur |
|
L. |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Sifjarlykill |
| |
|
|
| Ætt |
|
Maríulykilsætt (Primulaceae). |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól, (hálfskuggi). |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Gullgul með appelsínugulan eða rauðan blett við grunn. |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Maí. |
| |
|
|
| Hæð |
|
20-30 sm |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Blaðhvirfing með upprétt lauf í fyrstu en verða smátt og smátt útbreiddari eftir því sem líður á sumarið. Blómstönglar stinnir, uppréttir. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Lauf 5-20 x 2-6 sm, jarðlæg eða upprétt, egglaga til egglaga-aflöng, gróf og óreglulega tennt, oddur bogadreginn til snubbóttur, laufblaðkan mjókkar smám saman í mjóan vængjaðan legg. Blómstönglar allt að 30 sm háir, dúnhærðir smáum gráum hárum, með allt að 16, ilmandi, meira og minna drúpandi blóm í nær einhliða sveip. Bikar 8-15 mm, stutthærður, flipar yddir. Króna allt að 3 sm breið, bollalaga eða flöt skífa, gullgul með appelsínugulan eða rauðan blett við grunn hvers flipa. Krónupípa nær út úr bikarnum, flipar eru breiðir, skarast og eru grunnsýldir. |
| |
|
|
| Heimkynni |
|
Evrópa, V Asía. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Frjór, rakaheldinn, ekki of súr. |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
Engir. |
| |
|
|
| Harka |
|
5 |
| |
|
|
| Heimildir |
|
= 1,2 |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Skipting að hausti, sáning að vori (fræ þarf ekki kuldatímabil). |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Í steinhæðir, í kanta, í fjölæringabeð, í breiður. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Ein útbreiddasta prímúlutegundin, mjög algeng og víða ræktað. Blómgast snemma vors og er alveg ómissandi í garða. Blandast gjarnan með huldulykli og/eða laufeyjarlykli. Tegundin og allar undirtegundir þrífast afar vel bæði norðan- og sunnanlands. |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
ssp. veris Laufblaðkan mjókkar snögglega að blaðleggnum, venjulega hærð á neðra borði, bikar ekki lengri en 1,5 sm. Krónan allt að 1,2 sm breið, bollalaga, krónupípan jafnlöng bikarnum.
Heimkynni: Evrópa, Íran, Tyrkland, Rússland. --------------------
ssp. canescens (Opiz) Lüdi. Lauf mjókka smám saman að laufleggnum, grádúnhærð á neðra borði, bikar 1,6-2 sm. Krónan 8-20 mm í þvermál, grunn skállaga, krónupípa jafnlöng bikarnum. Heimkynni: Evrópa (Alpafjöll, Pýreneafjöll, og fjöll á Spáni). ------------------
ssp. columnae (Tenore) Lüdi. Laufblaðkan endar snögglega við lauflegginn, með hvít hár á neðra borði. Bikar 1,6-2 sm, krónan 1-2,2 sm í þvermál, flöt skífa. Krónupípa nær fram úr bikarmunnanum.
Heimk.: Fjöll á M Spáni, M Ítalíu, N-Grikklandi og NA Tyrklandi. ------------------
ssp. macrocalyx (Bunge) Lüdi. Laufblaðkan mjókkar smám saman að laufleggnum, með grá há eða hárlaus á neðra borði. Bikar 1,5-2 sm, keilulaga, þétthærður. Krónan 1,8-2,8 sm í þvermál, flöt skífa, krónupípan nær fram úr bikarnum.
Heimkynni: SA Rússland, Kákasus, S Mið-Asía til A Síberíu.
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
|
| |
|
|
|
|