Jón Helgason - úr ljóðinu Á Rauðsgili Hugrökk teygist á háum legg
hvönnin fram yfir gljúfravegg,
dumbrauðu höfði um dægrin ljós
drúpir hin vota engjarós.
|
Ættkvísl |
|
Primula |
|
|
|
Nafn |
|
veris |
|
|
|
Höfundur |
|
L. |
|
|
|
Ssp./var |
|
|
|
|
|
Höfundur undirteg. |
|
|
|
|
|
Yrki form |
|
|
|
|
|
Höf. |
|
|
|
|
|
Íslenskt nafn |
|
Sifjarlykill |
|
|
|
Ætt |
|
Maríulykilsætt (Primulaceae). |
|
|
|
Samheiti |
|
|
|
|
|
Lífsform |
|
Fjölær jurt. |
|
|
|
Kjörlendi |
|
Sól, (hálfskuggi). |
|
|
|
Blómlitur |
|
Gullgul með appelsínugulan eða rauðan blett við grunn. |
|
|
|
Blómgunartími |
|
Maí. |
|
|
|
Hæð |
|
20-30 sm |
|
|
|
Vaxtarhraði |
|
|
|
|
|
|
|
|
Vaxtarlag |
|
Blaðhvirfing með upprétt lauf í fyrstu en verða smátt og smátt útbreiddari eftir því sem líður á sumarið. Blómstönglar stinnir, uppréttir. |
|
|
|
Lýsing |
|
Lauf 5-20 x 2-6 sm, jarðlæg eða upprétt, egglaga til egglaga-aflöng, gróf og óreglulega tennt, oddur bogadreginn til snubbóttur, laufblaðkan mjókkar smám saman í mjóan vængjaðan legg. Blómstönglar allt að 30 sm háir, dúnhærðir smáum gráum hárum, með allt að 16, ilmandi, meira og minna drúpandi blóm í nær einhliða sveip. Bikar 8-15 mm, stutthærður, flipar yddir. Króna allt að 3 sm breið, bollalaga eða flöt skífa, gullgul með appelsínugulan eða rauðan blett við grunn hvers flipa. Krónupípa nær út úr bikarnum, flipar eru breiðir, skarast og eru grunnsýldir. |
|
|
|
Heimkynni |
|
Evrópa, V Asía. |
|
|
|
Jarðvegur |
|
Frjór, rakaheldinn, ekki of súr. |
|
|
|
Sjúkdómar |
|
Engir. |
|
|
|
Harka |
|
5 |
|
|
|
Heimildir |
|
= 1,2 |
|
|
|
Fjölgun |
|
Skipting að hausti, sáning að vori (fræ þarf ekki kuldatímabil). |
|
|
|
Notkun/nytjar |
|
Í steinhæðir, í kanta, í fjölæringabeð, í breiður. |
|
|
|
Reynsla |
|
Ein útbreiddasta prímúlutegundin, mjög algeng og víða ræktað. Blómgast snemma vors og er alveg ómissandi í garða. Blandast gjarnan með huldulykli og/eða laufeyjarlykli. Tegundin og allar undirtegundir þrífast afar vel bæði norðan- og sunnanlands. |
|
|
|
Yrki og undirteg. |
|
ssp. veris Laufblaðkan mjókkar snögglega að blaðleggnum, venjulega hærð á neðra borði, bikar ekki lengri en 1,5 sm. Krónan allt að 1,2 sm breið, bollalaga, krónupípan jafnlöng bikarnum.
Heimkynni: Evrópa, Íran, Tyrkland, Rússland. --------------------
ssp. canescens (Opiz) Lüdi. Lauf mjókka smám saman að laufleggnum, grádúnhærð á neðra borði, bikar 1,6-2 sm. Krónan 8-20 mm í þvermál, grunn skállaga, krónupípa jafnlöng bikarnum. Heimkynni: Evrópa (Alpafjöll, Pýreneafjöll, og fjöll á Spáni). ------------------
ssp. columnae (Tenore) Lüdi. Laufblaðkan endar snögglega við lauflegginn, með hvít hár á neðra borði. Bikar 1,6-2 sm, krónan 1-2,2 sm í þvermál, flöt skífa. Krónupípa nær fram úr bikarmunnanum.
Heimk.: Fjöll á M Spáni, M Ítalíu, N-Grikklandi og NA Tyrklandi. ------------------
ssp. macrocalyx (Bunge) Lüdi. Laufblaðkan mjókkar smám saman að laufleggnum, með grá há eða hárlaus á neðra borði. Bikar 1,5-2 sm, keilulaga, þétthærður. Krónan 1,8-2,8 sm í þvermál, flöt skífa, krónupípan nær fram úr bikarnum.
Heimkynni: SA Rússland, Kákasus, S Mið-Asía til A Síberíu.
|
|
|
|
Útbreiðsla |
|
|
|
|
|
|
|