Í morgunsárið - Ragna Sigurðardóttir Í morgunsárið greiðir hún sér með trékambi. Hægt með föstum
strokum. Vöxturinn er svo mikill að hana kitlar í svörðinn. Hún
strýkur hendinni yfir gróðurinn. Finnur blóm springa út undir
fingurgómunum. Sóleyjar og baldursbrár. Hún leggur kambinn frá
sér. Fer út í garðinn og krýpur. Kippir upp kartöflugrösum. Rótar og
grefur með berum höndum. Djúpt ofan í moldinni finnur hún sætar og
safaríkar appelsínur.
|
| Ættkvísl |
|
Aesculus |
| |
|
|
| Nafn |
|
hippocastanum |
| |
|
|
| Höfundur |
|
L. |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Hrossakastanía |
| |
|
|
| Ætt |
|
Hrossakastaníuætt (Hippocastanaceae) |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Lauffellandi tré. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól, skjól. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Hvítur (blómgast sjaldan hérlendis). |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Júní. |
| |
|
|
| Hæð |
|
4-10 m (-25 m erlendis) |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
Hægvaxta. |
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Tré sem verður allt að 25 m hátt og allt að 25 m í þvermál í heimkynnum sínum. Krónan útbreidd, hvelfd, með margar greinar, þær neðstu svigna undan eigin þunga, uppsveigðar efst. Stofninn getur orðið 5 m í þvermál. Hérlendis eru trén miklu minni. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Börkurinn flagnar af í ræmum eða flögum, rauðbrúnn til matt-grábrúnn. Ungar greinar með brún hár. Lauf-för U-laga. Brum allt að 2,5 × 1,5 sm, með límkennda kvoðu. Smálauf 5-7 talsins, legglaus, öfugegglaga, fleyglaga við grunninn, mjó-langydd til næstum rófuydd, allt að 25 sm löng, dökkgræn ofan, gulgræn neðan, verða rauð eða appelsínugul á haustin, tví-bogsagtennt, grunnsmálauf með dálítið brúnt dúnhár, laufleggur allt að 20 sm. Blómin í pýramídalaga skúfum, allt að 30 sm löngum. Krónublöðin 5, allt að 2 sm í þvermál, hvít með rauða flekki við grunninn og með freknur kringum flekkina, dúnhærð, kögruð. Aldin hnöttótt, allt 6 sm í þvermál, græn, þyrnar mjúkir, hvassyddir, fræ 1-3, glansandi brún með stóra, mólita, kringlótta bletti. |
| |
|
|
| Heimkynni |
|
NV Grikkland, M & S Albanía, Búlgaría. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Rakur og frjór. |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
|
| |
|
|
| Harka |
|
3 |
| |
|
|
| Heimildir |
|
1 |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Sáning (fræ liggja í dvala í 1-2 ár). |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Stakstæð tré á skjólsælum, hlýjum stað þar sem tréð hefur nóg vaxtarrými. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Í Lystigarðinum er til ein aðkeypt planta, sem var gróðursett í beð 1993, hefur oft kalið mikið ár hvert, þó minna í seinni tíð en í fyrstu. Lifir að minnsta kosti enn 2012. --------------------
Viðkvæm. Lengi að ná sér á strik og hefur ekki þrifist sem skyldi - á að vera harðgerðust af öllum hrossakastaníum. Verður krækluleg ef hún er ekki klippt í uppvexti. Þarf skilyrðislaust næringarríkan jarðveg og skjólgóðan stað eigi hún að þrífast. Börkur, blöð og aldin hafa lengi verið notuð í lækningaskyni og þá fyrst og fremst við gigt. |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
Nokkur yrki til erlendis. |
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
|
| |
|
|
|
|