Páll Ólafsson, Ljóðið Vetrarkveðja Margt er gott að muna þér
þó mér þú fyndist langur.
Farðu vel, þú færðir mér
fögnuð bæði og angur.
Þó að nísti frostið fast
og fölni grænir hagar
eftir þetta kuldakast
koma betri dagar.
|
| Ættkvísl |
|
Gentiana |
| |
|
|
| Nafn |
|
macrophylla |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Pallas |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Blaðvöndur |
| |
|
|
| Ætt |
|
Maríuvandarætt (Gentianaceae). |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól - hálfskuggi. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Blár eða blápurpura, gulleit neðst. |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Júlí-október. |
| |
|
|
| Hæð |
|
Allt að 60 sm |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Fjölæringur 30-60 sm hár. Rætur allt að 30 x 2 sm. Stönglar uppsveigðir eða uppréttir, stinnir, ógreindir, hárlausir. Leggur grunnlaufa 3-5 sm, himnukenndur, laufblaðkan oddbaugótt-lensulaga til oddbaugótt-egglaga, 6-28 x 2,5-6 sm, grunnur mjókkar, jaðar snarpur, blaðkan langydd, 5-7 tauga. Stöngullauf í 3-5 pörum, leggur þeirra allt að 4 sm, himnukenndur, laufblaðka oddbaugótt-lensulaga til mjó-oddbaugótt, 4,5-15 x 1,2-3,5 sm, grunnur snubbóttur, jaðar snarpur, blaðkan langydd, 3-5 tauga. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Blómskipanirnar í þyrpingum í endastæðum kollum, margblóma, stundum líka í fáblóma axlastæðum krönsum, axlastæðu kransarnir eru legglausir, sjaldan á grein sem minnir á blómskipunarlegg. Blómin legglaus. Bikarpípa minnir á hulsturblað, himnukennd, klofin á einni hlið, flipar 4 eða 5, líkir tönnum, 0,5-1 mm. Krónan blápurpura með fölgulan grunn, pípulaga eða krukkulaga, flipar egglaga, 3-4,5 mm, heilrend, snubbótt í oddinn til næstum bogadregin. Ginleppar þríhyrndir, 1-1,5 mm, jaðar heilrendir, hvassyddir. Fræflar festir rétt neðan við miðju krónupípunnar að innanverði, frjóþræðir 5-7 mm, frjóhnappar mjó eggvala, 2-2,5 mm. Stíll 1,5-2 mm, frænisflipar aflangir. Aldinhýði egglaga-oddvala, 1,5-1,7 sm, eggbúsberi stuttur. Fræin ljósbrún, oddvala, 1,2-1,5 mm. |
| |
|
|
| Heimkynni |
|
N Kína, Kazakhstan, N Mongólía og Rússland (Síbería) |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Framræstur, frjór, rakaheldinn |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
|
| |
|
|
| Harka |
|
|
| |
|
|
| Heimildir |
|
= 2, Flora of China http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200018006 |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Sáning, skipting. |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Í fjölæringabeð. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Stutt, í E4 frá 2000 |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
var. macrophylla: Bikar um 1/3 af lengd krónu. Króna krukkulaga, 1,8-2 sm, flipar 3-4 mm. Heimkynni: N Kína í 400-2400 m. (Hebei, Nei Mongol, Ningxia, Shaanxi, Shandong, Shanxi) + N Mongolia og Rússland (Sibería).
var. fetissowii (Regel & Winkler) Ma & K.C. Hsia (Syn.: Gentiana wutaiensis Marquand). Bikar um ½ af lengd krónu. Króna pípulaga 2-2,5 (-2,8) sm, flipar 3,5-4,5 mm. Heimk.: N Kína í 600-3700 m.
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
|
| |
|
|
|
|