Jón Helgason - Úr ljóðinu Áfangar Séð hef ég skrautleg suðræn blóm
sólvermd í hlýjum garði;
áburð og ljós og aðra virkt
enginn til þeirra sparði;
mér var þó löngum meir í hug
melgrasskúfurinn harði,
runninn upp þar sem Kaldakvísl
kemur úr Vonarskarði.
|
| Ættkvísl |
|
Gentiana |
| |
|
|
| Nafn |
|
macrophylla |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Pallas |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Blaðvöndur |
| |
|
|
| Ætt |
|
Maríuvandarætt (Gentianaceae). |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól - hálfskuggi. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Blár eða blápurpura, gulleit neðst. |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Júlí-október. |
| |
|
|
| Hæð |
|
Allt að 60 sm |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Fjölæringur 30-60 sm hár. Rætur allt að 30 x 2 sm. Stönglar uppsveigðir eða uppréttir, stinnir, ógreindir, hárlausir. Leggur grunnlaufa 3-5 sm, himnukenndur, laufblaðkan oddbaugótt-lensulaga til oddbaugótt-egglaga, 6-28 x 2,5-6 sm, grunnur mjókkar, jaðar snarpur, blaðkan langydd, 5-7 tauga. Stöngullauf í 3-5 pörum, leggur þeirra allt að 4 sm, himnukenndur, laufblaðka oddbaugótt-lensulaga til mjó-oddbaugótt, 4,5-15 x 1,2-3,5 sm, grunnur snubbóttur, jaðar snarpur, blaðkan langydd, 3-5 tauga. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Blómskipanirnar í þyrpingum í endastæðum kollum, margblóma, stundum líka í fáblóma axlastæðum krönsum, axlastæðu kransarnir eru legglausir, sjaldan á grein sem minnir á blómskipunarlegg. Blómin legglaus. Bikarpípa minnir á hulsturblað, himnukennd, klofin á einni hlið, flipar 4 eða 5, líkir tönnum, 0,5-1 mm. Krónan blápurpura með fölgulan grunn, pípulaga eða krukkulaga, flipar egglaga, 3-4,5 mm, heilrend, snubbótt í oddinn til næstum bogadregin. Ginleppar þríhyrndir, 1-1,5 mm, jaðar heilrendir, hvassyddir. Fræflar festir rétt neðan við miðju krónupípunnar að innanverði, frjóþræðir 5-7 mm, frjóhnappar mjó eggvala, 2-2,5 mm. Stíll 1,5-2 mm, frænisflipar aflangir. Aldinhýði egglaga-oddvala, 1,5-1,7 sm, eggbúsberi stuttur. Fræin ljósbrún, oddvala, 1,2-1,5 mm. |
| |
|
|
| Heimkynni |
|
N Kína, Kazakhstan, N Mongólía og Rússland (Síbería) |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Framræstur, frjór, rakaheldinn |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
|
| |
|
|
| Harka |
|
|
| |
|
|
| Heimildir |
|
= 2, Flora of China http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200018006 |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Sáning, skipting. |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Í fjölæringabeð. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Stutt, í E4 frá 2000 |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
var. macrophylla: Bikar um 1/3 af lengd krónu. Króna krukkulaga, 1,8-2 sm, flipar 3-4 mm. Heimkynni: N Kína í 400-2400 m. (Hebei, Nei Mongol, Ningxia, Shaanxi, Shandong, Shanxi) + N Mongolia og Rússland (Sibería).
var. fetissowii (Regel & Winkler) Ma & K.C. Hsia (Syn.: Gentiana wutaiensis Marquand). Bikar um ½ af lengd krónu. Króna pípulaga 2-2,5 (-2,8) sm, flipar 3,5-4,5 mm. Heimk.: N Kína í 600-3700 m.
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
|
| |
|
|
|
|