Úr ljóðinu Barmahlíð eftir Jón Thoroddsen
Hlíðin mín fríða
hjalla meður græna
og blágresið blíða
og berjalautu væna,
á þér ástaraugu
ungur réð ég festa,
blómmóðir bezta!
Filipendula ulmaria
Ættkvísl   Filipendula
     
Nafn   ulmaria
     
Höfundur   (L.) Maxim., Trudy Imp. S.-Peterburgsk. Bot. Sada 6(1): 251. 1879
     
Ssp./var  
     
Höfundur undirteg.  
     
Yrki form  
     
Höf.  
     
Íslenskt nafn   Mjaðjurt
     
Ætt   Rosaceae (Rósaætt)
     
Samheiti   Filipendula denudata (J.Presl & C.Presl) Fritsch Filipendula megalocarpa Juz. Spiraea contorta Stokes Spiraea denudata J.Presl & C.Presl Spiraea ulmaria L. Thecanisia ulmaria (L.) Raf. ex B.D.Jacks. Ulmaria denudata (J.Presl & C.Presl) Opiz Ulmaria glauca (Schultz) Fourr. Ulmaria pentapetala Gilib. Ulmaria quinqueloba Baumg. Ulmaria ulmaria (L.) Barnhart Ulmaria vulgaris Hill Filipendula ulmaria subsp. denudata (J.Presl & C.Presl) Hayek Filipendula ulmaria subsp. megalocarpa (Juz.) I.A.Shantser Spiraea ulmaria subsp. denudata (J.Presl & C.Presl) Schübler & G.Martens Filipendula ulmaria var. denudata (J.Presl & C.Presl) Maxim. Filipendula ulmaria var. glaberrima (Beck) Beck Filipendula ulmaria var. subdenudata (Fritsch) Schanzer Filipendula ulmaria var. tomentosa (Cambess.) Maxim. Spiraea ulmaria var. concolor Neilr. Spiraea ulmaria var. denudata (J.Presl & C.Presl) Cariot & St.-Lag. Spiraea ulmaria var. glaberrima (Beck) Rouy & E.G.Camus Spiraea ulmaria var. glabrescens Rouy & E.G.Camus Spiraea ulmaria var. unicolor Rouy & E.G.Camus Spiraea ulmaria var. viridis Wallr. Spiraea ulmaria var. viridis Desv. Ulmaria palustris var. denudata (J.Presl & C.Presl) Focke Ulmaria pentapetala var. denudata (J.Presl & C.Presl) Asch.
     
Lífsform   Fjölær jurt
     
Kjörlendi   Vex þar sem jarðraki er til staðar til dæmis í deigum grasmóum, lautum, skóglendi og í mýrum.
     
Blómlitur   Gulhvítur
     
Blómgunartími   Júlí
     
Hæð   0.30-0.80 m
     
 
Mjaðjurt
Vaxtarlag   Allhávaxin jurt, 30-80 sm á hæð. Stönglar uppréttir, stórblöðóttir, ógreindir eða greinóttir ofan til, blaðmargir og nær hárlausir.
     
Lýsing   Blöðin stakfjöðruð, stór, stilkuð, gljáandi og græn á efra borði en grálóhærð á neðra borði. Axlablöð við blaðfótinn. Smáblöðin tennt og endasmáblaðið þrískipt. Blómin fimmdeild, mjólkurhvít eða gulhvít, fremur lítil, mörg saman í stórum endastæðum skúfum. Krónublöðin 6-8 mm á lengd, naglmjó, ávöl í endann, töluvert lengri en bikarblöðin, sem eru oddmjó, hærð að utan. Fræflar allmargir. Frævur nokkrar saman í þyrpingu í miðju blómsins, hver um sig með einum stíl og þykku fræni í toppinn. Engar sykrur eru í blóminu en hins vegar sækja skordýr mjög í frjóduftið. Af blómum leggur sérkennilega og þægilega angan. Blómgast í júlí. Mjaðjurtin er hitakær tegund og vex bara villt í hlýrri sveitum landsins og er töluvert ræktuð í görðum. Hún blómgast vel í beitarfriðuðu landi, en myndar bara smáblöð í grassverðinum, þar sem stöðug beit er. LÍK/LÍKAR: Engar.
     
Jarðvegur  
     
Heimildir   1,2,3,9, HKr
     
Reynsla   "Eins og nafnið bendir til var plantan notuð við mjaðargerð. Séu blöð marin leggur af þeim sterka og þægilega lykt og voru mjaðarkerin smurð með þeim að innan og notuð sem krydd í ölið. Seyði eða duft af rótinni var haft við slæmum nýrum. Te, bæði af blöðum og blómum, þótti svitadrífandi, verkeyðandi og græðandi og var því riotað við niðurgangi og blóðlátum og vond sár voru þvegin í því. Mjaðjurt var og höfð til þess að komast að hver stolið hefði." (Ág. H.)
     
     
Útbreiðsla   Algeng um sunnan- og vestanvert landið frá Barðastrandasýslu austur í Hornafjörð og einnig við innanverðan Eyjafjörð. Annars fremur sjaldgæf, sums staðar slæðingur frá ræktun. Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Temp. Asía, Evrópa
     
Mjaðjurt
Mjaðjurt
Mjaðjurt
Mjaðjurt
Mjaðjurt
Mjaðjurt
Mjaðjurt
Lystigarður Akureyrar - Eyrarlandsstofa - Sími: 462 7487 - Netfang: gkb@akureyri.is