Sigfús Daðason - Vængjasláttur
Akureyri
mjög skreytt
reynitrjám.

Sá sem gengi um bæinn
á septemberkvöldi:
dimmur skuggi innfjarðarins
fylgdi honum á aðra hönd hvar sem hann færi,
lifandi, kvikur!
Sálarspegill!

Heilagur lundur
rís í hæðir.
Og gangi maður í lundinn
er hann þar einn með sjálfum sér.

Það gustar um limið
og fuglarnir í björtum trjákrónunum
fælast skóhljóð einmanans
og hviðra með vængjaslætti
yfir höfði hans og úti í myrkrinu.

Og upp fyrir honum rennur þá: hvílík
sú dýrð sem einmananum hlotnast.



Fragaria vesca
Ættkvísl   Fragaria
     
Nafn   vesca
     
Höfundur   Linnaeus, Sp. pl. 1: 494. 1753
     
Ssp./var  
     
Höfundur undirteg.  
     
Yrki form  
     
Höf.  
     
Íslenskt nafn   Jarðarber
     
Ætt   Rosaceae (Rósaætt)
     
Samheiti   Fragaria chinensis Losinsk. Fragaria concolor Kitag. Fragaria nipponica auct.
     
Lífsform   Fjölær jurt
     
Kjörlendi   Vex í þurrum, sólríkum grasbrekkum og í skóglendi víða um land.
     
Blómlitur   Hvítur
     
Blómgunartími   Júlí
     
Hæð   0.05-0.15 m
     
 
Jarðarber
Vaxtarlag   Jurtin er 5-15 sm á hæð en jarðlægar renglur eru gjarnan mun lengri. Jarðstönglar allgildir með uppréttum, þrífingruðum blöðum á löngum, þétthærðum stilkum. Blöð í stofnhvirfingum. Frá stofnhvirfingum blaða vaxa langar renglur, sem skjóta rótum og nýjar hvirfingar myndast.
     
Lýsing   Blöðin þrífingruð, gishærð á efra borði en silfurhærð á neðra borði. Smáblöðin gróftennt, 1,5-3 sm á lengd og 1-2 sm á breidd, tígullaga eða öfugegglaga. Blómin hvít, fimmdeild, sitja á aðhærðum leggjum, krónublöðin öfugegglaga, 12-15 mm í þvermál, Bikarblöðin töluvert styttri, oddmjó. Utanbikarflipar heldur mjórri en bikarblöðin. Fræflar 10 og frævur allmargar og verða þær að litlum, dökkum hnetum utan á þroskuðu jarðarberinu. Jarðarberið er því ekki eiginlegt ber, heldur er það myndað af blómbotninum, sem þrútnar út. Blómgast í júlí. Venjulega eru íslensku jarðarberin fremur smá og þroskast seint. Þau eru sérlega bragðgóð og geta skilað þokkalega góðri uppskeru á veðursælum stöðum í frjóum brekkum móti suðri. LÍK/LÍKAR: Blómin líkjast mýrasóley, en jarðarberin þekkjast auðveldlega á hinum þrífingruðu blöðum. Óblómguð getur jarðarberjaplantan líkst hrútaberjalyngi en auðþekkt á stilklausu endasmáblaði og þéttari hæringu, einkum á neðra borði.
     
Jarðvegur  
     
Heimildir   1,2,3,9, HKr
     
Reynsla   "Berin þóttu góð við slæmum maga, matarólyst, þvagstemmu, brjóstveiki, liðaverkjum og steinum í nýrum og blöðru. Tennur verða hvítar og fallegar, sé jarðarberjasafi látinn verka á þær í 5-10 mín. og þær síðan þvegnar úr volgu vatni, sem lítið eitt af matarsóda er leyst í." (Ág. H.)
     
     
Útbreiðsla   Hitakær jurt sem er algeng um sunnan- og vestanvert landið, einnig víða í innsveitum frá Skagafirði austur í Suður-Þingeyjarsýslu og á Fljótsdalshéraði. Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Temp. Asía, Evrópa, N Ameríka
     
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Jarðarber
Lystigarður Akureyrar - Eyrarlandsstofa - Sími: 462 7487 - Netfang: gkb@akureyri.is