Jón Helgason - úr ljóðinu Á Rauðsgili Hugrökk teygist á háum legg
hvönnin fram yfir gljúfravegg,
dumbrauðu höfði um dægrin ljós
drúpir hin vota engjarós.
|
| Ættkvísl |
|
Galium |
| |
|
|
| Nafn |
|
verum |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Linnaeus, Sp. Pl. 107 (1753) |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Gulmaðra |
| |
|
|
| Ætt |
|
Rubiaceae (Möðruætt) |
| |
|
|
| Samheiti |
|
Calathiana nivalis (L.) Delarbre
Hippion nivale (L.) F. W. Schmidt |
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Vex á þurrum stöðum, þar sem sólar nýtur, á grónum grundum, í mólendi og kjarri og víðar. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Gulur |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Júní-júlí |
| |
|
|
| Hæð |
|
0.12-0.30 m |
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Skriðulir rauðleitir jarðstönglar. Ofanjarðarstönglar uppréttir, strendir, ofurlítið dúnhærðir, greindir ofan til, 12-30 sm á hæð. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Blöðin 6-10 saman í krönsum, striklaga, broddydd, með niðurorpnar rendur, 8-20 mm á lengd, dökkgræn og gljáandi á efra borði, ljósgræn og hærð á neðra borði.
Blómin fjórdeild, gul, ilmandi, 3-4 mm í þvermál, mörg saman á greindum blómskipunum úr efri blaðöxlunum. Krónublöðin, krossstæð, oddmjó, samgróin neðan til. Fræflar fjórir og ein fræva með klofinn stíl. Tvíkleyf klofaldin á beinum leggjum, slétt og hárlaus. Blómgast í júní-júlí
LÍK/LÍKAR: Engar. Auðþekkt í blóma. Lauf áþekk öðrum möðrum en mismörg í kransi eftir tegundum (sjá aðrar tegundir). |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
|
| |
|
|
| Heimildir |
|
1,2,3,9, HKr |
| |
|
|
| Nytjar |
|
"Maðran örþreyttum léttir lúa," segir Eggert Ólafsson og hefur plantan því verið nefnd ólúagras. Af blómum var gott svitadrífandi meðal, væri það drukkið heitt að kveldi. Þótti líka gott við flogaveiki og ýmsum sinateygjum. Smásöxuð og soðin með nýju, ósöltu sauðasmjöri (2 hlutar af jurtinni á móti 4 hlutum af smjörinu) er hún besti áburður á bilaðar og krepptar sinar. Duft af rót og blöðum stemmir blóð úr sárum. Rótin var oft notuð til litunar." (Ág.H.) |
| |
|
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
Algeng um land allt.
Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Temp. Asía, N Ameríka, Evrópa, Afríka ov. |
| |
|
|
|
|