Ólafur Jóhann Sigurðsson - Á vordegi Grundin eignast gullinn fífil,
geislafingur hlýir strjúka
lambakóng með lítinn hnýfil,
lambagrasið rauða og mjúka.
Vappar tjaldur, vellir spói,
verpir í broki mýrispýta.
Bráðum kveikir fenjaflói
fífublysið mjallahvíta.
Bráðum mun í morgunstillu
meðan þokan kveður dranga
ljósberi hjá lágri syllu
lyfta kolli til að anga.
Blíða daga, bjartar nætur
bugðast á með tærum hyljum
eftir laut sem litlir fætur
lásu forðum berum iljum.
|
| Ættkvísl |
|
Galium |
| |
|
|
| Nafn |
|
verum |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Linnaeus, Sp. Pl. 107 (1753) |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Gulmaðra |
| |
|
|
| Ætt |
|
Rubiaceae (Möðruætt) |
| |
|
|
| Samheiti |
|
Calathiana nivalis (L.) Delarbre
Hippion nivale (L.) F. W. Schmidt |
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Vex á þurrum stöðum, þar sem sólar nýtur, á grónum grundum, í mólendi og kjarri og víðar. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Gulur |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Júní-júlí |
| |
|
|
| Hæð |
|
0.12-0.30 m |
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Skriðulir rauðleitir jarðstönglar. Ofanjarðarstönglar uppréttir, strendir, ofurlítið dúnhærðir, greindir ofan til, 12-30 sm á hæð. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Blöðin 6-10 saman í krönsum, striklaga, broddydd, með niðurorpnar rendur, 8-20 mm á lengd, dökkgræn og gljáandi á efra borði, ljósgræn og hærð á neðra borði.
Blómin fjórdeild, gul, ilmandi, 3-4 mm í þvermál, mörg saman á greindum blómskipunum úr efri blaðöxlunum. Krónublöðin, krossstæð, oddmjó, samgróin neðan til. Fræflar fjórir og ein fræva með klofinn stíl. Tvíkleyf klofaldin á beinum leggjum, slétt og hárlaus. Blómgast í júní-júlí
LÍK/LÍKAR: Engar. Auðþekkt í blóma. Lauf áþekk öðrum möðrum en mismörg í kransi eftir tegundum (sjá aðrar tegundir). |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
|
| |
|
|
| Heimildir |
|
1,2,3,9, HKr |
| |
|
|
| Nytjar |
|
"Maðran örþreyttum léttir lúa," segir Eggert Ólafsson og hefur plantan því verið nefnd ólúagras. Af blómum var gott svitadrífandi meðal, væri það drukkið heitt að kveldi. Þótti líka gott við flogaveiki og ýmsum sinateygjum. Smásöxuð og soðin með nýju, ósöltu sauðasmjöri (2 hlutar af jurtinni á móti 4 hlutum af smjörinu) er hún besti áburður á bilaðar og krepptar sinar. Duft af rót og blöðum stemmir blóð úr sárum. Rótin var oft notuð til litunar." (Ág.H.) |
| |
|
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
Algeng um land allt.
Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Temp. Asía, N Ameríka, Evrópa, Afríka ov. |
| |
|
|
|
|