Jón Thoroddsen - Barmahlíð
Hlíðin mín fríða
hjalla meður græna
og blágresið blíða
og berjalautu væna,
á þér ástaraugu
ungur réð ég festa,
blómmóðir bezta!
Sá ég sól roða
síð um þína hjalla
og birtu boða
brúnum snemma fjalla.
Skuggi skauzt úr lautu,
skreið und gráa steina,
leitandi leyna.
Blómmóðir bezta,
beztu jarðargæða
gaf þér fjöld flesta
faðir mildur hæða.
Hver mun svo, er sér þig,
sálar þjáður dofa,
að gleymi guð lofa?
Hlíð, þér um haga
hlýr æ blási andi,
döggvi vordaga
dögg þig sífrjóvgandi!
Um þig aldrei næði,
af þér svo að kali,
vetur vindsvali! |
|
| Ættkvísl |
|
Dodecatheon |
| |
|
|
| Nafn |
|
pulchellum |
| |
|
|
| Höfundur |
|
(Raf.) Merrill. |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Skriðugoðalykill |
| |
|
|
| Ætt |
|
Maríulykilsætt (Primulaceae). |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól, hálfskuggi, skuggi. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Rauðrófupurpura til hvítur. |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Síðla vors til snemmsumars. |
| |
|
|
| Hæð |
|
15-30(-50) sm |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
Meðalvaxtarhraði. |
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Plöntur hárlausar til kirtilhærðar.
Mjög breytileg, lágvaxin fíngerð tegund, blöð öll í hvirfingu við jörð. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Laufin sporbaugótt til öfuglensulaga eða spaðalaga, mjókka smám saman að grunni, 1,5-20 sm x 5-25 mm, heilrend til ögn bylgjuð.
Blómstönglar 4,5-50 sm, sveipir með 1-20 blóm. Blóm með 5 krónuflipa, rauðrófupurpura til hvít, 5-15 mm í þvermál. Frjóþræðir samvaxir í mjóa, gula pípu, 1-2,5 x 1-2 mm. Frjóhnappar 3-6 mm, gulir til brúnrauðir, tengsl slétt, brúnrauð til purpura. Fræni ekki stækkuð. Fræhýðistennur hvassyddar. Fræhýðisveggir brothættir eða þykkir. |
| |
|
|
| Heimkynni |
|
N Ameríka frá Alaska til Mexikó. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Léttur, frjór, rakaheldinn. |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
Engir. |
| |
|
|
| Harka |
|
5 |
| |
|
|
| Heimildir |
|
1,2 |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Skipting að vori eða hausti, sáning að hausti, fremur erfið í sáningu. |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Sem undirgróður, í steinhæðir, í skrautblómabeð. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Tegundin er breytileg og gjarnan skipt nokkuð niður í nokkrar deilitegundir, sem er erfitt að greina í sundur. |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
# ssp. pulchellum - Lauf 5-20 sm, mjókka smám saman niður í legginn, blómsveipir með 4-20 blóm, frjóþræðir gulir.
# ssp. cusickii (Green) Calder & Taylor. Fræðhýðisveggir þykkir og seigir. Heimk.: V Bandaríkin.
# ssp. watsonii (Tideström) Thompson. Lauf 1,5-4,5 sm, sveipir með 1-4 blóm. Heimk.: V N-Ameríka.
# ssp. macrocarpum (Gray) Taylor & MacBride. Lauf egglaga, mjókka mjög snögglega að leggnum. Heimk.: V Bandaríkin.
# ssp. monanthum (Greene) Thompson. Frjóþráðapípa brúnrauð til purpura.
D. pulchellum ssp. pulchellum er áhugaverðust til garðræktar og oft seld undir 'Red Wings' eða 'Victoria'.
'Red Wings' er aðeins um 20 sm að hæð með dökkrósrauð blóm, vinsæl og mikið ræktuð, sérlega góð í steinhæð. |
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
|
| |
|
|
|
|