Sigfús Daðason - Vængjasláttur Akureyri
mjög skreytt
reynitrjám.
Sá sem gengi um bæinn
á septemberkvöldi:
dimmur skuggi innfjarðarins
fylgdi honum á aðra hönd hvar sem hann færi,
lifandi, kvikur!
Sálarspegill!
Heilagur lundur
rís í hæðir.
Og gangi maður í lundinn
er hann þar einn með sjálfum sér.
Það gustar um limið
og fuglarnir í björtum trjákrónunum
fælast skóhljóð einmanans
og hviðra með vængjaslætti
yfir höfði hans og úti í myrkrinu.
Og upp fyrir honum rennur þá: hvílík
sú dýrð sem einmananum hlotnast.
|
| Ættkvísl |
|
Lewisia |
| |
|
|
| Nafn |
|
cotyledon |
| |
|
|
| Höfundur |
|
(Wats.) Robinson. |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Stjörnublaðka |
| |
|
|
| Ætt |
|
Grýtuætt (Portulacaceae). |
| |
|
|
| Samheiti |
|
|
| |
|
|
| Lífsform |
|
Sígræn, fjölær jurt. |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Sól. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Bleikpurpura með fölar og dökkar rákir. |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
(Maí) Júní-júlí. |
| |
|
|
| Hæð |
|
-30 sm |
| |
|
|
| Vaxtarhraði |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Sígrænn fjölæringur, allt að 30 sm hár í blóma með lauf sem mynda þétta, flata, sammiðja hvirfingu, sem er allt að 30 sm í þvermál. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Grunnlauf 3-14 × 1-4 sm, spaðalaga, öfuglensulaga eða öfugegglaga, djúpgræn og ögn bláleit, stundum með bleika slikju, þykk og kjötkennd, mjókka að grunni og mynda væng, blómleggur með kjöl. Stöngullauf 5-10 mm, stakstæð, aflöng til egglaga, minna á stoðblöð. Blómskipunin myndar fremur þétta skúfa, 10-30 sm langa. Blómin 2-4 sm í þvermál, bikarblöðin 2 talsins, 4-6 × 3,5-7 mm, hálfkringlótt eða breiðegglaga. Krónublöðin eru 7-10 talsins, 10-20 × 3-6 mm, öfuglensulaga, öfugegglaga eða spaðalaga, bleikpurpura með fölar og dökkar rákir, stundum hvít rjómalit með bleik-appelsínulitar rákir, aprikósulit eða gul. Fræflar 5-12 mm.
|
| |
|
|
| Heimkynni |
|
NV Kalifornía, SV Oregon. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Léttur, sendinn, vel framræstur, mildinn. |
| |
|
|
| Sjúkdómar |
|
|
| |
|
|
| Harka |
|
6 |
| |
|
|
| Heimildir |
|
1, 22, http://www.ashwoodnurseries.com |
| |
|
|
| Fjölgun |
|
Skipting, sáning. ---
Auðfjölgað með fræi sem safnað er og sáð samsumars í bakka, síðan dreifplantað í bakka og svo flutt út í beð. |
| |
|
|
| Notkun/nytjar |
|
Í steinhæðir, í skriðubeð, í hlaðna grjótveggi. -------- Náttúrulegir vaxtarstaðir eru í 300-2290 m h.y.s. í sprungum í klettum, í granítklöppum, sandsteini eða malarskriður, aðallega norðan í móti, oft mosavaxnar. |
| |
|
|
| Reynsla |
|
Í Lystigarðinum eru til plöntur frá 1975, líka eru til yngri. Þrífast vel, eru blómviljugar, bera falleg blóm og sáir sér dálítið. Harðgerð jurt, auðræktuð en þolir illa umhleypinga. |
| |
|
|
| Yrki og undirteg. |
|
v. cotyledon
Jaðrar laufa sléttir, krónublöð (8-)12-14 mm.
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
AÐRAR UPPLÝSINGAR.
FRÆSÖFNUN:
Árangursríkast er að safna fræi á eftirfarandi hátt: Þegar blómin eru visnuð er blómskipunum safna og þær geymdar í stóru, opnu íláti (það þarf að lofta vel). Fræin halda áfram að þroskast á greinunum (nota næringu og vatn úr leggjunum til þess) og hrynja svo eða eru hrist niður í ílátið. ----------------------------------------------------------------------------
RÆKTUN
Úti í náttúrunni er fjallablöðkur oft að finna þar sem þær vaxa lóðrétt í skugga í klettasprungum, þar sem ræturnar ná í raka en rótarháls plöntunnar er alveg þurr.
Ef þess er kostur ætti að finna svipaðan vaxtarstað í garðinum.
Vel framræstur jarðvegur er ákjósanlegur, dálítið súr, og þegar plantan hefur náð rótfestu vex hún vel í hvaða sprungu sem er. Fjallablöðkur (Lewisa spp.) eru frostþolnar. ---------------------------------------------------------------------------------------------
SÁNING:
Fræ fjallablöðku þarf forkælingu til að spíra vel. Mælt er með að sá í febrúar til mars, annað hvort í köldu gróðurhúsi, í sólreit eða utandyra í skjóli við norðurvegg. Upphitun er alveg óþörf, en það er nauðsynlegt að skýla gegn miklum kulda.
Notið sáðmold og litla plastpotta, vökvið moldina vel. Sáið um 50 fræjum í pott og þekið með þunnu sandlagi eða möl. Setjið á skuggsælan stað og skýlið með potti eða bakka á hvolfi. Fræið spírar fljótt (á 14 dögum) við bestu aðstæður, en oftast tekur það fræið um mánuð að spíra.
Hátt hitastig getur tafið spírunina í allt að 6 mánuði. Ef ætlunin er að ala upp kímplöntur að sumri er sáð til þeirra á venjulegan hátt í raka mold og sáningin sett í kæli í 2-3 vikur (ekki í frysti). Flytjið á svalan, skuggsælan stað og bíðið spírunar. Fylgist vel með þar sem fræið á það til að spíra í kælinum.
Sígrænum blendingum og tegundum er dreifplantað þegar plönturnar eru orðnar nógu stórar til að handfjatla þær, 24 kímplöntur í venjulega stærð af bökkum (25 x 55 sm). Ræktið áfram í gróðurhúsi eða sólreit, haldi svölum og hafið góða loftræstingu og þegar laufin eru farin að snertast er plönturnar settar í 8-9 sm potta. Í dreifplöntunarmoldina er bætt vikri/sandi og laufmold. Þegar plönturnar hafa komið sér vel fyrir í pottunum er þeim plantað út á framtíða staðinn, í steinhæðina, í skriðuna eða í kalt gróðurhús. Umpottið eftir þörfum.
Sumargrænar tegundir eru hafðar í bakkanum fyrsta árið. Pottið þeim eða umpottið að haustinu.
|
| |
|
|
|
|