Sigfús Daðason - Vængjasláttur Akureyri
mjög skreytt
reynitrjám.
Sá sem gengi um bæinn
á septemberkvöldi:
dimmur skuggi innfjarðarins
fylgdi honum á aðra hönd hvar sem hann færi,
lifandi, kvikur!
Sálarspegill!
Heilagur lundur
rís í hæðir.
Og gangi maður í lundinn
er hann þar einn með sjálfum sér.
Það gustar um limið
og fuglarnir í björtum trjákrónunum
fælast skóhljóð einmanans
og hviðra með vængjaslætti
yfir höfði hans og úti í myrkrinu.
Og upp fyrir honum rennur þá: hvílík
sú dýrð sem einmananum hlotnast.
|
| Ættkvísl |
|
Geum |
| |
|
|
| Nafn |
|
rivale |
| |
|
|
| Höfundur |
|
Linnaeus, Sp. pl. 1: 501. 1753 |
| |
|
|
| Ssp./var |
|
|
| |
|
|
| Höfundur undirteg. |
|
|
| |
|
|
| Yrki form |
|
|
| |
|
|
| Höf. |
|
|
| |
|
|
| Íslenskt nafn |
|
Fjalldalafífill |
| |
|
|
| Ætt |
|
Rosaceae (Rósaætt) |
| |
|
|
| Samheiti |
|
Geum nutans Raf.
Geum rivale subsp. islandicum Á.Löve & D.Löve |
| |
|
|
| Lífsform |
|
Fjölær jurt |
| |
|
|
| Kjörlendi |
|
Vex best í rökum og gróskumiklum lautum, móum, bollum og gilhvömmum. |
| |
|
|
| Blómlitur |
|
Holdrauður-purpurarauður með dekkri æðar |
| |
|
|
| Blómgunartími |
|
Júní-júlí |
| |
|
|
| Hæð |
|
|
| |
|
|
|
|
|
| Vaxtarlag |
|
Mjúkhærð jurt sem vex upp af gildum jarðstöngli. Stönglar uppréttir eða skástæðir, 20-45 sm á hæð. Vöxtur jarðstöngla fer aðallega fram til enda og vaxa þeir því upp úr moldinni smám saman. Jarðstöngull oftast að mestu hulinn af stórum, legglöngum, bleðlóttum blöðum. |
| |
|
|
| Lýsing |
|
Stofnblöðin fjöðruð, bilbleðlótt, með stórum djúpflipuðum, snubbóttum endableðli. Smáblöðin gróftennt, loðin. Stöngulblöðin þrískipt, með tenntum flipum og axlablöðum við fótinn,
Blómin fimmdeild, en stundum ofkrýnd. Þau eru hlutfallslega stór og drúpandi úr efri blaðöxlum, 1 ,5-2 sm í þvermál. Krónublöðin naglmjó og frambreið, snubbótt, í fyrstu rauðgul en síðar holdrauð með dökkum æðum. Bikarblöðin rauðbrún-dökkrauð, þríhyrnd og hærð. Milli þeirra eru mjó og útsperrt utanbikarblöð. Margir fræflar með gular frjóhirslur. Frævur margar með loðinni trjónu sem lengist mjög þegar aldin þroskast. Blómgast í júní-júlí.
LÍK/LÍKAR: Engar. |
| |
|
|
| Jarðvegur |
|
Vex best í frjóum, meðalrökum jarðvegi. |
| |
|
|
| Heimildir |
|
1,2,3,9,HKr |
| |
|
|
| Reynsla |
|
"Rótin geymir ýmis ilm-og bragðefni, sem voru notuð sem krydd bæði í mat og drykk (engjanegulrót). Hún þykir og styrkjandi, köldueyðandí og svitaleiðandi, og er því góð til þess að öðlast þrótt eftir niðurgang og farsóttir. Einnig brúkaðist hún við matarólyst, blóðsótt og til þess að strá í vond sár. Af rótinni má bæði gera duft og seyði.
Fjalldæla, biskupshattur og sólsekvía eru gömul nöfn á tegundinni." (Ág.H.) |
| |
|
|
| |
|
|
| Útbreiðsla |
|
Mjög algengur um land allt en ekki þó á Suðausturlandi, þar finnst hann ekki á stórum svæðum.
Önnur náttúruleg heimkynni t.d.: Evrópa, Balí, Mexíkó, Kanada, Kína, Færeyjar, N Ameríka. |
| |
|
|
|
|