Jón Thoroddsen - Barmahlíð

Hlíðin mín fríða
hjalla meður græna
og blágresið blíða
og berjalautu væna,
á þér ástaraugu
ungur réð ég festa,
blómmóðir bezta!

Sá ég sól roða
síð um þína hjalla
og birtu boða
brúnum snemma fjalla.
Skuggi skauzt úr lautu,
skreið und gráa steina,
leitandi leyna.

Blómmóðir bezta,
beztu jarðargæða
gaf þér fjöld flesta
faðir mildur hæða.
Hver mun svo, er sér þig,
sálar þjáður dofa,
að gleymi guð lofa?

Hlíð, þér um haga
hlýr æ blási andi,
döggvi vordaga
dögg þig sífrjóvgandi!
Um þig aldrei næði,
af þér svo að kali,
vetur vindsvali!


Lilium martagon
Ættkvísl   Lilium
     
Nafn   martagon
     
Höfundur   L.
     
Ssp./var  
     
Höfundur undirteg.  
     
Yrki form  
     
Höf.  
     
Íslenskt nafn   Túrbanlilja
     
Ætt   Liljuætt (Liliaceae).
     
Samheiti  
     
Lífsform   Fjölæringur og laukplanta.
     
Kjörlendi   Sólríkur vaxtarstaður (eða í hálfskugga).
     
Blómlitur   Fölvínrauður til mjúkpurpura með rauðbrúnar doppur.
     
Blómgunartími   Júlí-ágúst.
     
Hæð   50-100 sm
     
Vaxtarhraði  
     
 
Túrbanlilja
Vaxtarlag   Uppréttir, laufóttir, stinnir stönglar.
     
Lýsing   Stönglar eru með stöngulrætur, purpuralitir, yfirleitt 50-100 sm háir, en geta orðið 200 sm, purpuragrænir. Laukar gulir, litlir, dálítið yddir, sammiðja, egglaga, 7,5 sm langir. Hreistur gul, aflöng eða lensulaga, ydd. Lauf sjaldan hærð, allt að 16×6,5 sm, oftast lenslaga eða öfuglensulaga, 7-9 tauga, flest í hvirfingum, 8-14 lauf í hverri. Blómskipunin er klasi með 5-30 blómum, geta orðið allt að 50 í klasanum, drúpandi, túrbanlaga, 5 sm breið, blómleggir stuttir. Blómhlífarblöð 3-4,5×0,6-1 sm, mjög aftursveigð, fölvínrauð til mjúkpurpura með rauðbrúnar doppur (sjaldan hvít), lyktin óþægileg. Frjó gult, fræni purpura. Aldin 3,5×2, sm. Mörg yrki eru til af þessari lilju í Evrópu
     
Heimkynni   NV Evrópa, NV Asía.
     
Jarðvegur   Frjór, framræstur.
     
Sjúkdómar  
     
Harka   4
     
Heimildir   = 1, Jelitto, L and Wilhelm Schacht 1990 Hardy Herbaceous Perennials. I &II. – third ed. London.
     
Fjölgun   Með fræi, hliðarlaukum og laukhreistrum.
     
Notkun/nytjar   Í trjá- og runnabeð, í skrautblómabeð.
     
Reynsla   Það eru til a.m.k. sex gamlar plöntur til hér og hvar í Lystigarðinum, blómstra árlega (nema í skugga) og þrífast mjög vel.
     
Yrki og undirteg.   Lilium martagon L. v. albiflorum Vukotinovic (samheiti: Lilium martagon L. ‘Albiflorum’). Blómin hvít með fagurrauðar doppur. Sjaldgæf. Júgóslavía. Lilium martagon L. v. hirsutum Weston. Stönglar hærðir, purpuralitir. Lauf dúnhærð á neðra borði. Blóm purpurableik, doppótt. Lilium martagon L. v. pilosiusculum Freyn. Stönglar purpuralitir, hærðir. Lauf mjó randhærð. Blóm djúprauð, lítið doppótt. Lilium martagon L. v. sanguineo-purpureum G. Beck. Blóm dökkrauðbrún doppótt. Balkanskagi. 'Blush' bleikir knúppar og rauð blóm, 'Gleam' ljósbleik knúbbar og rauð blóm og fleiri mætti nefna.
     
Útbreiðsla   AÐRAR UPPLÝSINGAR: Vex oftast í laufskógum í kalkenndum jarðvegi.
     
Túrbanlilja
Lystigarður Akureyrar - Eyrarlandsstofa - Sími: 462 7487 - Netfang: gkb@akureyri.is