Ribes uva-crispa

Ættkvísl

Ribes

Nafn

uva-crispa

Íslenskt nafn

Stikilsber

Ætt

Garðaberjaætt (Grossulariaceae).

Lífsform

Lauffellandi runni.

Kjörlendi

Sól og skjól.

Blómalitur

Grænn, bleikgrænn.

Blómgunartími

Júní-júlí

Hæð

0,5-1 m

Vaxtarlag

Lágvaxinn, þyrnóttur, útbreiddur runni, þéttgreindur frá grunni, allt að 1 m hár, greinar eru með 1-3 sterklega þyrna við hvern blaðfót og minni þyrnar á víð og dreif, þyrnarnir eru 1 sm langir. Greinarnar gráar, en gulbrúnar efst. Greinar uppsveigðar eða uppréttar, gamlar greinar öskugráar. Árssprotar og blöð hærð.

Lýsing

Lauf 2-6 sm, grunnur bogadreginn, hjartalaga, 3 eða 5 flipótt, jaðrar með djúpar, misstórar, bogatennur, ljósdúnhærð á neðra borði. Blómin 1-3 saman í leggjuðum klasa, græn eða bleikgræn. Bikarbolli með disk, bikarflipar jafnlangir og reifarnar. Fræflar aðeins hálf lengd bikarflipanna, verða uppréttir eftir því sem berið þrútnar. Eggleg flókahærð, stöku sinnum ögn kirtilhærð. Berin lítil, gulgræn, dúnhærð.

Uppruni

NA & M Evrópa.

Harka

Heimildir

1, http://www.lbhi.is, Ágústa Björnsdóttir: Stikilsber. Blóm vikunnar. 301. þáttur. Morgunblaðið 1994.

Fjölgun

Vetrar- og sumargræðlingar.

Notkun/nytjar

Í þyrpingar, í limgerði, sem berjarunni, í blönduð runnabeð.

Reynsla

Í Lystigarðinum eru til tvær plöntur, báðar upprunalega græðlingar, annar frá Gesti Ólafssyni (1983) og hinn frá Kristni Guðsteinssyni (1985). Stæðilegur runni, um 1 m háir og með gul haustlauf langt fram eftir hausti (2011), dálítð kal gegnum árin. Plönturnar eru á allt of þurrum og skuggsælum stað svo lítið er um ber svona yfirleitt. Engin ber 2011.Meðalharðgerður runni, þarf sól og skjól eigi hún að gefa árvissa uppskeru. Grisja þarf reglulega. Stikilberjarunnarnir byrja fyrr að vaxa á vorin en aðrir runnar af ættkvíslinni Ribes, þess vegna er þeim hættara við að verða fyrir skemmdum af völdum næðinga og vorfrosta. Blómin geta visnað. Þol stikilsberjanna fer eftir uppruna þeirra, t.d. eru finnsku yrkin Hinnomäki þolin. Þau yrki sem ræktuð eru hérlendis eru blendingar milli amerísks stikilsbers (Ribes hirtellum) og evrópsks (Ribes uva-crispa). Stikilsberjarunnarnir þroska ber nokkru síðar en rifs, oft ekki fyrr en upp úr miðjum september. Berin ná ekki þroska í öllum árum. Sjálf stikilsberin eru mun bragðbetri eftir að hafa frosið dálítið að haustinu.

Yrki og undirteg.

v. reclinatum (L.) Berl.Eggleg með stinn dúnhár, oft kirtilhærð. Berin hnöttótt eða ílöng (sporvala), hárlaus eða kirtilþornhærð, rauð eða gul. Evrópa, N Afríka, Kákasus.

Útbreiðsla

AÐRAR UPPLÝSINGAR: Bæði aðaltegundin og afbrigðið eru foreldrar ræktaðra stikilsberja.