Viburnum edule

Ættkvísl

Nafn

edule

Íslenskt nafn

Ætt

Geitblaðsætt (Caprifoliaceae).

Lífsform

Lauffellandi runni.

Kjörlendi

Sól, hálfskuggi.

Blómalitur

Hvítur, blómknúbbar ljósbleikir.

Blómgunartími

Júní-júlí.

Hæð

1-1,5 m

Vaxtarlag

Útbreiddur til uppréttur, lauffellandi runni, allt að 2 m hár. Greinarnar hárlausar með endabrum, brumhlífar 2, dökkrauðar, aðfelldar. Ársprotar hárlausir

Lýsing

Laufin eru gagnstæð, óskipt, með 2,5 sm löngum lauflegg. Laufblaðkan er 4-12 sm löng, hárlaus, glansandi og dökkgræn ofan, ljósari neðan með stutt hár á æðastrengjunum, jaðrar tenntir oftast með par af litlum kirtlum við grunn blöðkunnar við lauflegginn. Tvennskonar lauf, efri laufpörin oddbaugótt til egglaga, ekki flipótt eða aðeins 3-flipótt, fjaðurstrengjótt, grunnur snubbóttur til bogadreginn, hvassydd til odddregin, neðri laufpörin breiðari, 3-flipótt, handskiptir æðastrengir með 3-5 aðalstrengi, grunnur bogadreginn til þverstýfður, hvassydd. Frjóar greinar eru aðeins með 2 lauf sem eru minni en laufin á ársprotunum. Blómin eru tvíkynja, mjólkurhvít með bleika slikju neðan, í fáblóma skúfum, 1,5-2,5 sm eða meir í þvermál, endastæðir eða á hliðstæðum greinum sem vaxa frá greinum síðasta árs. Öll blómin í blómskipuninni eru frjó og álíka stór. Bikar lítill, lítt áberandi , krónan 5-flipótt, fræflar 5, liggja alveg upp að krónunni ná ekki fram úr krónupípunni. Egglegið undirsætið. Blómstra senmmsumars. Aldir eggvala, gul (þegar þau eru ófullþroska) til appelsínurauð, minna á ber, steinaldin, 6-12 mm löng, með eitt flatt fræ innan í steininum.

Uppruni

NA Asía, N Ameríka.

Harka

Z5

Heimildir

1, http://northernontarioflora.ca

Fjölgun

Sumar- og vetrargræðlingar, sáning.

Notkun/nytjar

Undirgróður með stærri trjám, í raðir, sem berjarunni. Vaxtarstaðir eru raklendir skógar og runnaþykkni, blaut rjóður, votleni mrðfram vatnsbökkum og árbökkum. --- Aldinið ætt, safaríkt, oftast notað til að gera aldinmauk. Fullþroska aldinin eru með sterka musk lykt sem helst þótt aldinin séu soðin. Er ekki engur til staðar þegar búið er að gera mauk eða hlaup. Aldin eru fullþroska um mitt sumar eða að haustinu.

Reynsla

Í Lystigarðinum er til ein planta sem sáð var til 1982 og gróðursett í beð 1988, þrífst vel og kelur ekkert.

Yrki og undirteg.

Líkar tegundir: Þrí-flipótt lauf bersarunna (Viburnum edule) er hægt að rugla saman við lauf úlfarunnans (Viburnum opulus v. americanum), en síðarnefndi runninn er með fáeinar grófar bogadregnar tennur á jöðrunum og stóra endastæða skúfa með mörg, lítil frjó blóm og fáein stór falleg blóm á jöðrunum.